Những nguyên nhân gây thiếu máu

Thiếu máu là tình trạng trong máu không đủ các tế bào hồng cầu khỏe mạnh để mang oxy và các chất dinh dưỡng đến các mô của cơ thể dẫn đến bạn cảm thấy mệt mỏi và yếu.

Có rất nhiều dấu hiệu và triệu chứng của thiếu máu, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Nếu thiếu máu gây ra bởi một bệnh mãn tính, bệnh có thể làm mờ đi các triệu chứng của thiếu máu, do đó thiếu máu chỉ vô tình được phát hiện khi người bệnh thực hiện xét nghiệm cho bệnh khác.

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây thiếu máu, người bệnh có thể không có triệu chứng gì hoặc có các triệu chứng như sau:

• Mệt mỏi
• Yếu đuối
• Da nhợt nhạt hoặc vàng nhạt
• Nhịp tim không đều
• Khó thở
• Chóng mặt
• Đau ngực
• Bàn tay và bàn chân lạnh
• Nhức đầu

Lúc đầu, thiếu máu có thể nhẹ đến mức mà bạn không nhận thấy điều đó nhưng các triệu chứng này sẽ trở nên nặng hơn khi nguyên nhân thiếu máu không được giải quyết.

Hiện nay, có hơn 400 loại thiếu máu và được chia thành ba nhóm chính:

• Thiếu máu do mất máu
• Thiếu máu do sản xuất hồng cầu giảm hoặc bị lỗi
• Thiếu máu do sự phá hủy các tế bào hồng cầu.

Người bệnh có thể mất các tế bào hồng cầu khi bị chảy máu. Đặc biệt thường gặp trong các trường hợp chảy máu kéo dài mà người bệnh có thể không nhận thấy gồm:

• Các bệnh về đường tiêu hóa như trĩ, viêm dạ dày và ung thư
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như aspirin hoặc ibuprofen, có thể gây loét và viêm dạ dày
• Kỳ kinh nguyệt, đặc biệt là nếu chảy quá nhiều máu.

Với loại thiếu máu này, cơ thể bạn không tạo đủ tế bào máu hoặc tế bào máu hoạt động không đúng chức năng. Điều này có thể xảy ra khi bạn không cung cấp đủ các khoáng chất và vitamin để cơ thể sản xuất tế bào máu và giúp các tế bào này hoạt động tốt. Các bệnh liên quan đến những nguyên nhân gây thiếu máu này bao gồm:

• Các vấn đề về tủy xương và tế bào gốc
• Thiếu máu do thiếu sắt
• Thiếu máu hồng cầu hình liềm
• Thiếu máu do thiếu vitamin.

Các vấn đề về tủy xương và tế bào gốc có thể khiến cơ thể bạn sản xuất không đủ các tế bào hồng cầu. Một số tế bào gốc nằm trong tủy xương sẽ phát triển thành tế bào hồng cầu, nhưng nếu không có đủ các tế bào gốc hoặc các tế bào gốc hoạt động không bình thường hoặc được thay thế bởi các tế bào khác như tế bào ung thư, thì sẽ dẫn đến triệu chứng thiếu máu. Thiếu máu gây ra bởi các vấn đề về tủy xương hoặc tế bào gốc bao gồm:

• Thiếu máu bất sản: Xảy ra khi người bệnh không có hoặc không có đủ tế bào gốc. Người bệnh có thể bị thiếu máu bất sản do gen hoặc do tủy xương bị tổn thương khi sử dụng một số loại thuốc, xạ trị, hóa trị hoặc nhiễm trùng.
• Nhiễm độc chì: Chì gây độc hại cho tủy xương khiến cơ thể có ít tế bào hồng cầu hơn. Ngộ độc chì có thể xảy ra khi công nhân phải tiếp xúc với chì tại nơi làm việc hoặc thiếu máu ở trẻ em nếu trẻ uống phải sơn pha chì. Cơ thể cũng có thể nhiễm chỉ nếu cho ăn thức ăn tiếp xúc với một số loại đồ gốm không được tráng men đúng cách.
• Bệnh thalassemia bệnh lý di truyền do sự thiếu hụt tổng hợp một chuỗi globin trong huyết sắc tố của hồng cầu. Thalassemia là bệnh di truyền lặn, gen bệnh nằm trên nhiễm sắc thể thường và có thể di truyền từ bố mẹ sang con. Bệnh này có thể từ nhẹ đến đe dọa tính mạng và dạng nặng nhất được gọi là thiếu máu Cooley.

Thiếu máu do thiếu sắt xảy ra do cơ thể không có đủ chất sắt để tủy xương tạo ra huyết sắc tố, đây là một phần của tế bào hồng cầu đưa oxy đến các cơ quan trong cơ thể. Nguyên nhân gây thiếu máu thiếu sắt gồm:

• Chế độ ăn không có đủ chất sắt, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh, trẻ em, thanh thiếu niên, người ăn kiêng và chế độ ăn thuần chay (vegan)
• Một số loại thuốc, thực phẩm và đồ uống có chứa caffein
• Các bệnh về tiêu hóa như bệnh Crohn, hoặc cắt bỏ một phần dạ dày hoặc ruột non
• Hiến máu thường xuyên
• Các bài tập tăng sức bền
• Mang thai và cho con bú
• Chu kỳ kinh nguyệt.

Thiếu máu do thiếu vitamin có thể xảy ra khi cơ thể không nhận đủ vitamin B12 và folate. Cơ thể người cần hai loại vitamin này để tạo ra các tế bào hồng cầu. Nguyên nhân dẫn đến loại thiếu máu này gồm:

• Thiếu hụt trong chế độ ăn uống: Nếu bạn ăn ít hoặc không có thịt sẽ dẫn đến thiếu vitamin B12. Đối với thiếu hụt folate có thể do cách chế biến rau quá chín hoặc ăn không đủ rau.
• Thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ (megaloblastic anaemia): Khi cơ thể không có đủ vitamin B12, folate hoặc cả hai
• Bệnh thiếu máu ác tính (pernicious anemia): Khi cơ thể bạn không hấp thụ đủ vitamin B12

Các nguyên nhân khác của thiếu vitamin bao gồm mang thai, sử dụng một số loại thuốc, lạm dụng rượu và các bệnh đường ruột như bệnh tiêu chảy mỡ nhiệt đới (Tropical sprue) và bệnh celiac.

Thiếu máu liên quan đến các tình trạng khác thường xảy ra khi cơ thể không có đủ hormone để tạo ra các tế bào hồng cầu. Các bệnh gây ra loại thiếu máu này bao gồm:

• Bệnh về thận
• Suy giáp
• Người già
• Các bệnh mãn tính như ung thư,, lupus ban đỏ, tiểu đường và viêm khớp dạng thấp

Khi các tế bào hồng cầu mỏng manh và có thể vỡ sớm hơn bình thường sẽ gây ra bệnh thiếu máu tán huyết. Những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này gồm:

• Bệnh lupus ban đỏ
• Các bệnh truyền qua gen, chẳng hạn như thiếu máu hồng cầu hình liềm, thalassemia và xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối (Thrombotic Thrombocytopenic Purpura)
• Lách to khiến các tế bào hồng cầu bị phá hủy quá sớm.
• Cú sốc cho cơ thể, chẳng hạn như nhiễm trùng, thuốc, nọc độc của rắn hoặc nhện, một số loại thực phẩm
• Độc tố từ bệnh gan hoặc bệnh thận
• Ghép mạch máu, van tim nhân tạo, khối u, bỏng nặng, tăng huyết áp nặng và rối loạn đông máu